מצורף לעיונכם מאמר דעה שכתבה פאטימה עומר, תושבת אבו דאבי ומרצה בתכנית שלנו "מדברים על סלאם". המאמר עוסק בפחד והרתיעה שהיו לה מישראלים, על החוויות שלה כמורה מרחוק לתלמידים ישראליים, שעיצבו מחדש את הדעה שלה על ישראל.
.
*המקור בערבית למטה*
שלום!
שמי פאטימה. אני אמירתית ואמא לשני ילדים. אני גרה באבו דאבי באיחוד האמירויות הערביות. לפני כשנתיים ראיתי פרסומת בעמוד פייסבוק שפרסם ישראלי שניסה לתקשר עם קבוצה של מורים ערבים מאיחוד האמירויות, כדי לגשר על המרחק התרבותי והאינטלקטואלי בינינו לבין אזרחי ישראל. בלי לחשוב פניתי אליו ואז נודע לי ששמו "אלעד" והבעתי את רצוני להשתתף במחווה התרבותית הזו.
בהתחלה היה לי מוזר לתקשר איתו, בפעם הראשונה דיברתי ישירות עם האנס והחיה הרוצחת. תחושת האשמה הכריעה אותי ולרגע התחרטתי עליה, במיוחד לאחר שקראתי את ההערות על פוסט הפייסבוק שלו, שגינו אותו וקיללו את ההרג והטבח השיטתי שלכאורה מדינתו מקיימת מול שכניהם הפלסטינים. אבל הופתעתי שהוא בן אדם כמוני. הוא צוחק, הוא מחייך, הוא מתייחס אליי בכבוד ובאדיבות רבה. מה שבאמת הדהים אותי היה הרצון שלו להשמיע את קולי בעולמו. לא היה אכפת לו שאני מאוד ישרה במה שאמרתי, והוא דרש ממני להיות כנה ולהביע את כל הדעות שלי ללא הנחיות לגבי מה לומר ומה להסתיר מהתלמידים הישראליים שאפגוש בשיעורים.
ההפתעה השנייה הייתה שהתכנית נועדה במקור לתלמידי בית ספר. זה אומר שאני אהיה אחראית להעביר את המחשבה שלי כערביה, ואמירתית, לדור הצעיר בישראל. גיליתי שהמסר היחיד של אלעד הוא לתקשר למען השלום, כדי שהדור הזה ידע שהעולם הרבה יותר גדול מהעולם הקטן שלהם, ושיש עוד אנשים שכמונו - למדו שהם האויבים שלהם, אבל במציאות הם חיים חיים רגילים שהם בדיוק כמו שלהם. הם מתעוררים בבוקר, הולכים לבית הספר או לעבודה, ואז חוזרים לארוחת צהריים ועושים את הפעילויות היומיומיות שלהם, ואז הולכים לישון ומחכים ליום חדש...
זה אולי נראה פשוט, אבל לאדם כמוני ששגשג בשנאה ובדחיית ישראל כאויב מספר אחד של הערבים והמוסלמים, זה לא היה קל. תארו לעצמכם 35 שנים של הזנה תקשורתית על זוועות מדינת ישראל כלפי הערבים, מראות ההרג והטבח בטלוויזיה, והפזמונים הנלהבים של יום הנכבה לישועה וחירות... איך זה ירגיש כשאת עושה "טובה" לאויב שלך?
אני אדם שליו, אני מסרבת להרוג, אני דוחה גזענות, ואני שונאת לשפוט אחרים בלי לדעת. לכן, שמתי לי למטרה לחלוק ידע. לדעת את ההבדל בין מה ששמעתי כל חיי, לבין גילוי האמת. האמת היא שהדפתי אינטלקטואלית כדי להתעלם מהמציאות.
בפגישה הראשונה שלי עם התלמידים הייתי חרדה. מוכנה להתמודד עם שאלות מביכות שהטילו ספק באמונותי והשתייכותי, הוכשרתי בנאומים רבים ובמזמורים פיוטיים והייתי נחושה להתמודד עם שנאתם אלי ביתר אהבה. אבל לא נזקקתי לאף אחת מההכנות שלי! שאלות התלמידים היו ילדותיות וחמודות כמו: מה התחפושת הלאומית שלך? מכירה את ג'סטין ביבר? איך קוראים לילדים שלך והאם הם הולכים לבית הספר? את מדבר ערבית? מה אתם אוכלים באמירויות? איזה מוזיקה אתם שומעים? גרים בוילה או דירה? האם אתם מחזיקים חיות מחמד?
הייתי בהלם! הם היו ילדים רגילים, בדיוק כמו סם וסייף, הבנים שלי. לא היה אכפת להם מהלאום, הדת או ההשתייכות הפוליטית שלי, ואפילו לא מהסכסוך בארצם. הם היו רק ילדים שפתאום מצאו את עצמם מעורבים במצב ביטחוני מוזר שלא בחרו ולא תכננו לו, מנסים ככל האפשר למצוא חיים נורמליים בתוך כל הכאוס וההתפרעויות סביבם. העברתי להם את חיי בפשטות רבה: "אנחנו לובשים את הקנדורה האמירית, זה תלבושת של גבר וזו תלבושת של אישה. כן, אני מכירה את ג'סטין ביבר, אבל אני לא כל כך אוהבת את השירים שלו. השם של הבן שלי הוא סייף, והוא בכיתה ג', ויסאם, בגן..." כך מצאתי את עצמי יוצרת איתם מערכת יחסים מוזרה ונותנת להם פרטים על חיי. כאדם... פשוט בן אדם מסתורי שחי בעולם הזה ופוגש אותם במשך 30 דקות.
כל כך אהבתי את המפגשים האלה, התנדבתי באהבה ותשוקה לגלות עוד על העולם הלא נודע הזה ששוכן מאחורי חומות בלתי ניתנות לחבירה, המכוסות על ידי קבוצת מסרים תקשורתיים שמונעים מאיתנו לגלות אותו. נאסר עלינו לחלוטין לדעת הכל על ישראל. לא ניסינו לגלות את ההבדל בין האזרח הפשוט והשליו, לבין הסכסוך שקיים שם. אפילו חשבתי שכל האנשים חמושים, רק כדי להיות מופתעת שהם בני אדם... יש להם מטרות וחלומות פשוטים - כמונו!
האחראים על התוכנית לא מנעו ממני לומר דבר. לא מנעתי מהתלמידים לשאול אותי שאלות. הרגשתי כל כך בטוחה שיכולתי להעביר תמונה מציאותית שלי, חיי ומחשבותיי. חלק מהתלמידים המבוגרים יותר שאלו אותי שאלות פוליטיות על דעתי על המלחמה, או על ההתקפות הערביות על ישראל, וגם בזמנים שבהם היו צריכים מתרגם שיתרגם את נאומי לעברית, כל מה שאמרתי תורגם בצורה מדויקת, ללא עיוות. גיליתי את זה ממהלך הדיון ומהשאלות של התלמידים. איש לא מנע מהתלמידים לשאול אותי, ואף אחד לא שינה את דבריי או מנע ממני להמשיך בשיחה. זה היה מרגש, והדבר היפה ביותר היה שזה היה עדות ברורה לכנות מטרת התוכנית.
אולי המפגשים הקשים ביותר התרחשו במקביל לאירועים האחרונים של שייח' ג'ראח. התמודדתי עם ילדים ישראלים מפוחדים, ובמקביל איבדתי חברים קרובים בזמן לחימה בעזה. בזמנו לא הבנתי איך אדם יכול להשלים לראות ילד מפוחד באותו זמן שהוא בוכה על אובדן של מישהו קרוב אליו מאותה סיבה. יש אנשים בעולם הזה שלא מבינים שאין הבדל במוות. איך אנחנו יכולים לקבל שילד מת רק בגלל שאנחנו מאמינים שהוא אויב? ואותו ילד, אם יעבור לצד השני, נתקומם ונכעס אם ימות רק בגלל שהוא עכשיו שייך לנו? הרגשתי רצון לנחם אותם ולהרגיע אותם, אבל לא הייתה לי זכות לעשות זאת. אני לא גרה איתם, כמו שאני לא גרה בעזה ואני לא יודע מה קורה שם. ובגלל שאני די רחוקה וגרה במקום מאוד בטוח, סיפרתי להם על הסובלנות במדינה שלי, ועל חוקי המדינה שמבטיחים את חירותי. סיפרתי להם על בטיחות כאן, ואיך אני לא מכירה את קול האזעקות ואני לא יודעת אם יש כאלה בכלל באמירויות...
באותו רגע השתנתה ההבנה שלי לגבי מלחמה, שלום, חופש, סובלנות וקבלה. אם טענתי שאני אדם שליו ומקבל, הייתי צריך להיפטר מעקרונות ישנים ולאמץ עקרונות חדשים. שלום היא מילה גדולה לאדם כי האדם הוא יצור אנוכי. אני לא יכולה לומר שאני פציפיסטית אם אני דורשת מוות של חפים מפשע, או גירושם או שינוי חייהם. זה לא שלום, זו פשוט טענה פוליטית.
אני אדם שליו כאשר אני דורש את הזכות לחיים לכולם, שוויון זכויות, על ידי העברת מחשבה חדשה לדור הבא כדי שיהיה להם את היכולת ליצור עולם אחר שבו חומות אינן חלק מתהליך השלום, וכן לפצצות ואזהרות אין כל ערך.
נסעתי לישראל ביולי לירח דבש של בעלי ושלי. זה היה מסע מדהים שבמהלכו פגשתי את אלעד וגיליתי הרבה דברים. גיליתי את היכולת לדו-קיום בין הערבים, ואת הרצון לשינוי בקרב חלק מהישראלים. לא הערבים ולא האזרחים הישראלים רוצים לחיות בתנאים האלה, ולא רוצים לקחת צד. כל מה שאנחנו יודעים זה מפץ תקשורתי עצום שסותר לחלוטין את המציאות. המציאות הרשימה אותי, והרגשתי כל כך הרבה אהבה לכל מי שפגשתי הן בצד הערבי והן בצד הישראלי. הלוואי והעולם ידע כמה הם דומים, ושאנחנו...אלה שמבחוץ...עושים את ההבדל עבורם…
מקור הטקסט
مرحبًا!
اسمي فاطمة. أنا إماراتية وأم لولدين. أعيش في أبوظبي في دولة الإمارات العربية المتحدة. قبل سنتين تقريبًا رأيت إعلانًا على صفحة فيسبوك وضعه شخص إسرائيلي يحاول التواصل مع مجموعة من العرب، لتقريب المسافة الثقافية والفكرية بيننا ومواطني إسرائيل. دون تفكير، تواصلت معه ثم عرفت أن اسمه "إيلاد" وأبديت رغبتي في المشاركة في هذه اللفتة الثقافية.
في البداية كان التواصل معه غريبًا بالنسبة لي، للمرة الأولى أتكلم مع الوحش المغتصب والقاتل مباشرة. الشعور بالذنب غمرني وللحظة ندمت، خاصة بعد قراءتي للتعليقات على منشوره في فيسبوك، والتي كانت تدينه وتلعن عمليات القتل والذبح الممنهجة والتي يمارسها الاسرائيليون في فلسطين. لكني تفاجأت بأنه إنسان مثلي. يضحك، يبتسم، يعاملني باحترام شديد ورحابة صدر عالية. وأكثر ما أدهشني في الحقيقة هو رغبته في إيصال صوتي لعالمه. لم يهتم بأني سأكون صريحة جدًا في ما أقوله، بل إنه طالبني بهذه الصراحة واستقبل جميع آرائي دون تفريق ودون تعليماتٍ حول ما يجب قوله وما يجب إخفاؤه عن الناس الذين سأقابلهم عبر الانترنت.
المفاجأة الثانية كانت أن هذا البرنامج موجه في الأصل لطلاب المدارس. ما يعني أني سأكون مسؤولة عن نقل فكري كعربية، وإماراتية، لجيل إسرائيل الشاب. اكتشفت بأن رسالة "إيلاد" الوحيدة هي التواصل من أجل السلام، من أجل أن يعرف هذا الجيل أن العالم أوسع بكثير من عالمهم الصغير. وأن هناك أشخاص آخرون، تعلموا مثلنا أنهم أعداء لهم، لكنهم في الحقيقة يعيشون حياة عادية تشبه حياتهم تمامًا. يستيقظون صباحًا ويذهبون للمدرسة أو للعمل، ثم يعودون لتناول الغداء ولممارسة أنشطتهم اليومية، ثم ينامون بانتظار يومٍ آخر…
قد يبدو الأمر بسيطًا، لكن بالنسبة لشخصٍ مثلي تغذى على الكراهية ونبذ إسرائيل واعتبارها العدوّ الأول للعرب والمسلمين، لم يكن الموضوع سهلًا. تخيّلوا ٣٥ عامًا من التغذية الإعلامية حول فظائع دولة إسرائيل تجاه العرب، ومشاهد القتل والذبح عبر التلفاز، والهتاف بحماس يوم النكبة للخلاص والحرية… كيف سيكون الحال عندما تشعر بأنك تؤدي لعدوك خدمة؟
أنا شخصٌ مسالم، أرفض القتل، أرفض التفرقة العنصرية، وأبغض الحكم على الآخرين دون علم. لذلك، جعلتُ هدفي من المشاركة المعرفة. معرفة الفرق بين ما سمعته طيلة حياتي، واكتشاف الحقيقة. والحقيقة هي أني كنت منقادة فكريًا نحو تجاهل الواقع. وهو ما لم أتوقعه بالمرة.
في اجتماعي الأول مع الطلاب كنت قلقة. مستعدة لمواجهة أسئلة محرجة تشكك بإيمانياتي وانتماءاتي، تدريتُ على خطاباتٍ كثيرة وهتافاتٍ شعرية وعقدت العزم على مواجهة كراهيتهم لي بالمزيد من الحب. ولكني لم أحتج لأي من استعداداتي! كانت أسئلة الطلاب طفولية ولطيفة مثل: ما هي أزياؤكم الوطنية؟ هل تعرفين جستن بيبر؟ ما اسم ابنائك وهل يذهبون للمدرسة؟ هل تتكلمين اللغة العربية؟ ماذا تأكلون؟ ماذا تسمعون؟ هل تعيشين في ڤيلا أم شقة؟ هل تربين الحيوانات الأليفة؟
صُدمت! لقد كانوا مجرّد أطفال عاديين مثل ابنيّ "سام" و"سيف" تمامًا. لم يهتموا بجنسيتي أو ديني أو انتمائي السياسي، أو حتّى بالصراع في بلادهم. لقد كانوا مجرّد أطفالٍ وجدوا أنفسهم فجأة منخرطين في وضعٍ أمنيّ غريب لم يختاروه ولم يخططوا له، ويحاولون قدر الإمكان إيجاد حياة طبيعية وسط كل اللغط والشغب الذي يحيط بهم. نقلتُ لهم حياتي ببساطة شديدة "نرتدي الكندورة الإماراتية، هذا زي الرجل وهذا زي المرأة، نعم أعرف جستن بيبر لكني لا أحب أغانيه كثيرًا، اسم ابني سيف وهو في الصف الثالث وسام في الروضة…" وهكذا وجدت نفسي أكوّن علاقة غريبة معهم وأمنحهم تفاصيلَ عن حياتي كإنسان… مجرد إنسان غامضٍ يعيش في هذا العالم ويلتقي بهم لمدة ٣٠ دقيقة.
أحببت هذه الجلسات لدرجة أني. تطوعت بحب وشغف لاكتشاف المزيد عن هذا العالم المجهول الذي يقع خلف أسوارٍ منيعة تغلفها مجموعة رسائل إعلامية تمنعنا من اكتشافه. لقد كنا ممنوعين تمامًا من معرفة كل ما يخص إسرائيل. لم نجرب أن نكتشف الفرق بين المواطن العاديّ والمسالم، وبين النزاع القائم هناك. حتى أني ظننت أن الشعبَ كله مسلّح لأفاجأ بأنهم بشر… يمتلكون أهدافًا وأحلامًا بسيطة مثلنا!
لم يمنعني القائمون عن البرنامج من قول أي شيء. ولم أمنع الطلاب من سؤالي أي سؤال. شعرت بأمانٍ شديد مكنني من نقل صورة واقعية عني وحياتي وأفكاري. بعض الطلاب الكبار في العمر سألوني أسئلةً سياسية حول رأيي بالحرب، أو هجمات العرب على إسرائيل، وحتى في الأوقات التي احتاجوا فيها لمترجمٍ يترجم حديثي لليهودية تمت ترجمة كل ما أقوله بدقة ودون تحريف. اكتشفت ذلك من سير النقاش والأسئلة التي تتبع ما أقوله. لم يمنع أحدٌ الطلاب من سؤالي، ولم يغيّر أحدٌ كلامي أو يوقفني عن متابعة الحديث. كان هذا مبهجًا ومثيرًا، والأجمل أنه كان دليلًا واضحًا على مدى صدق الهدف من البرنامج.
ربّما كانت أصعبُ الجلسات هي التي حدثت بالتزامن مع أحداث "شيخ جراح" الأخيرة. واجهتُ أطفالًا إسرائيليين خائفين، وفي نفس الوقت فقدتُ أصدقاء مقربين وقت الهجوم على غزة. حينها لم أفهم كيف يستطيع شخصٌ قبول رؤية طفلٍ خائفٍ في نفس الوقت الذي يبكي فيه على فقدان شخصٍ لنفس السبب. نفس السبب، هناك أشخاص في هذا العالم لا يفهمون أنه لا يوجد فرق في الموت. كيف نرضى أن يموتَ طفلٌ فقط لأننا نعتقد بأنه عدو؟ ونفس الطفل لو انتقل للجهة الأخرى سنثور ونغضب لو مات فقط لأنه الآن ينتمي إلينا؟ شعرتُ برغبةٍ لتهدئتهم وطمأنتهم لكني لم أمتلك الحق لفعل ذلك. أنا لا أعيش معهم، كما لا أعيش في غزة ولا أعرف ما يحدث فيها. ولأني بعيدةٌ تمامًا وأعيش في مكان آمنٍ جدًا، أخبرتهم عن التسامح في دولتي، وعن قوانين البلاد التي تضمنُ حريتي. أخبرتهم عن الأمان هنا، وكيف أنني لا أعرف صوتَ الإنذارات ولا أعرف إن كانت موجودة في الإمارات أصلًا…
في تلك اللحظة تغيّر مفهومي للحرب والسلام والحرية والتسامح والقبول. إذا كنت أدعي بأني شخصٌ مسالم يتقبل الآخرين، كان عليّ التخلّص من العوالق القديمة واحتضان مباديء جديدة. السلام كلمةٌ كبيرةٌ على الإنسان لأن الإنسان كائنٌ أنانيّ. لا يمكن أن أقول بأني مُسالمة لو كنت أُطالبُ بموت أشخاصٍ أبرياء أو طردهم أو تغيير حياتهم. هذا ليس سلامًا، هذا بكل بساطة ادعاء سياسي.
أنا شخصٌ مسالم عندما أطالبُ بحق الحياة للجميع، بالمساواة في الحقوق، بإيصال فكرٍ جديد للجيل القادم لعلهم يمتلكون القدرة على خلق عالمٍ آخر لا تكون فيه الجدران جزءٌ من عملية السلام، ولا للقنابل والإنذارات أي قيمة تُذكر.
سافرت إلى إسرائيل في شهر يوليو في رحلة شهر العسل أنا وزوجي. كانت رحلة مبهرة التقيت خلالها بإيلاد واكتشفت أشياء كثيرة. اكتشفت القدرة على التعايش بين العرب، والرغبة في التغيير عند بعض الاسرائيليين. لا العرب ولا المواطنين الاسرائيليين يريدون العيش في هذه الظروف، ولا يريدون التحيّز لأحد. كل ما نعرفه هو فرقعة إعلامية كبيرة مخالفة تمامًا للواقع. لقد أبهرني الواقع، وشعرتُ بحبٍ كبير تجاه جميع من قابلتهم من الجانبين العربي والإسرائيلي. تمنيت لو يعرف العالم كم أنهم متشابهين، وأننا نحن… من الخارج… نصنع اختلافهم…
وشعرتُ بحبٍ كبير تجاه جميع من قابلتهم من الجانبين العربي والإسرائيلي. تمنيت لو يعرف العالم كم أنهم متشابهين، وأننا نحن… من الخارج… نصنع اختلافهم…
